Ορίζουμε σαν στερεότυπα παγιωμένες αντιλήψεις και συμπεριφορές που είναι διαδεδομένες σε μεγάλο αριθμό ανθρώπων. Μεταφέρονται από γενεά σε γενεά και από άτομα σε άτομα, μέσω της μίμησης. Ένα στερεότυπο επιβάλλεται από το πλήθος των ανθρώπων που το πιστεύουν και συνήθως δεν έχει σχέση με την ενσυνείδητη αποδοχή μετά από κριτική σκέψη. Γι’ αυτό τα περισσότερα από αυτά είναι ασυνείδητα.
Χρειάζεται μία εσωτερική καλλιέργεια, μια ταπείνωση και μία εξυπνάδα για να αντιληφθεί κανείς πρώτα, ότι ο νους του κατέχεται από στερεότυπά. Κατά δεύτερο λόγο, χρειάζεται ακόμα βαθύτερη καλλιέργεια και αυτοπαρατήρηση για να αντιληφθεί κανείς από ποια συγκεκριμένα στερεότυπα μπλοκάρεται ο νους του, άρα και η συμπεριφορά του.
'Όλοι μας έχουμε στερεότυπα.. δηλαδή προκαθορισμένες ιδέες, απόψεις, γνώμες, στάσεις για διάφορα θέματα, που κάποτε ίσως τις σκεφτήκαμε και τις αποδεχτήκαμε σαν σωστές, αλλά από τότε δεν θέλουμε να τις ξαναεξετάσουμε, να τις ξανασκεφτούμε. Τις ακολουθούμε σαν μπούσουλα με έναν τρόπο αυτόματο, μηχανικό, χωρίς δεύτερη σκέψη. Πρέπει κάτι να συμβεί, ένα πρόβλημα, μία δυσκολία, ένα απρόσμενο γεγονός, που θα μας αναγκάσει να σκεφτούμε και να αναρωτηθούμε αν αυτό που πιστεύαμε μέχρι τώρα εξακολουθεί να είναι σωστό .
Τα στερεότυπα δεν είναι κατ’ ανάγκη λάθος. Υπάρχουν και πολλά στερεότυπα που είναι σωστά και καλά. Μπορεί σε κάποια εποχή, κάτω από κάποιες συνθήκες, να ήταν σωστή μια στάση, αλλά καθώς ο κόσμος αλλάζει και οι συμπεριφορές και οι αντιδράσεις μας χρειάζονται και αυτές αλλαγή. Σ’ αυτή την περίπτωση ένα στερεότυπο μπορεί να αποτελέσει τροχοπέδη.
Οι άγιοι είναι βαθιά καλλιεργημένοι άνθρωποι με πολύ βαθιά αυτογνωσία. Αυτοί έχουν ελευθερώσει τον νου τους από πάθη και ξεπερασμένα στερεότυπα. Είναι όντως ελεύθεροι, σε πλήρη επαφή με την πραγματικότητα γι’ αυτό βαθιά ρεαλιστές και πρωτότυποι. Αυτοί είναι που μας ‘ξυπνάνε’ και μας δείχνουν τον δρόμο.
Να ένα παράδειγμα. Ο γέροντας Παϊσιος είπε « Παλιά αν ήταν κανείς ευλαβής κοσμικός ή παπάς ή μοναχός ακόμα περισσότερο, που ασχολείτο με τα κοσμικά (= εννοεί την πολιτική κατάσταση ) τον είχαν για κλείσιμο στον πύργο (= εννοεί χαριτολογώντας τη φυλακή- τρελοκομείο). Σήμερα αν δεν ασχολείται κανείς είναι για κλείσιμο στο πύργο, γιατί αυτοί πάνε να τα χαλάσουν όλα. Βλέπεις ο απόστολος έλεγε στους Χριστιανούς να μην ασχολούνται, να ξεχωρίζουν από τον κόσμο, γιατί τότε όλος ο κόσμος ήτανε ειδωλολατρικός, ανήκε σε αυτούς, κάνανε όπως θέλανε. Μετά τον Μέγα Κωνσταντίνο όμως, άλλαξαν τα πράγματα, έγινε Χριστιανικός ο κόσμος .Ναοί , ιδρύματα, ελεύθερη η εκκλησία…Έχουμε ευθύνη. Είναι δικά μας όλα αυτά. Αυτοί τώρα πάνε να τα χαλάσουν όλα.»
Εδώ ο γέροντας εντοπίζει ένα στερεότυπο μεταξύ των χριστιανών. Ένα στερεότυπο που εκφράζεται και με τα λόγια… «Α !, εγώ δεν ασχολούμαι με την πολιτική.» Ή με την προτροπή « Μην ασχολείσαι με την πολιτική»
Αυτό διαμορφώνει μία ψυχική στάση, μία συμπεριφορά, που απαξιώνει και αδιαφορεί για τα πολιτικά πράγματα. Αυτό οδηγεί στην εξής συμπεριφορά. Πηγαίνει κανείς μία φορά κάθε τέσσερα χρόνια να ψηφίσει, συνήθως δεξιά, και αυτό είναι όλο.
Ίσως αυτό το στερεότυπο να δημιουργήθηκε πριν και μετά τον εμφύλιο πόλεμο, τότε που ήταν επικίνδυνο να ασχολείται κανείς με την πολιτική. Ήταν της νοοτροπίας ‘ άσε καλλίτερα, μην μπλέξουμε’. Από φόβο λοιπόν , ‘μην μπλέξουμε’ , διαδόθηκε αυτό το στερεότυπο, μιας και παρουσίαζε την δειλία σαν σύνεση. Βολικό για κάποιους εαυτούληδες.
Αυτή την στάση οι αρχαίοι Αθηναίοι την είχαν καταδικάσει σαν πονηρή και ιδιοτελή, γιατί αφήνεις τους άλλους να ‘βγάλουν το φίδι από την τρύπα’. Αυτούς που δεν ήθελαν να ασχολούνται με τα κοινά, με τις υποθέσεις της πόλης, για να μην δημιουργούν αντιπαλότητες και εχθρούς, τους ονόμαζαν περιφρονητικά ‘ΙΔΙΩΤΕΣ’ , τους θεωρούσαν ανάξιους πολίτες και αργότερα έβγαλαν και νόμο και τους έδιωχναν από την πόλη, σαν άχρηστους, πονηρούς και επικίνδυνους.
Αυτή ήταν η στάση των πολλών ‘ευλαβών’ Χριστιανών για πολλά χρόνια. Άντε καλά να είναι κανείς μοναχός, ασκητής, να έχει αφιερώσει τον εαυτό του στην προσευχή, το καταλαβαίνω, αλλά οι υπόλοιποι;
Πιο είναι το πρακτικό αποτέλεσμα αυτής της στάσης; Οι Χριστιανοί αποτραβήχτηκαν από την πολιτική και τα κόμματα, και το ‘κενό’ το γέμισαν, άθεοι αριστεροί, αντίχριστοι μασόνοι, άνθρωποι χωρίς ιδανικά και αρετή, αδιάφοροι για την πατρίδα και το κοινό καλό, άνθρωποι που τρέχουν για το προσωπικό τους συμφέρον μόνο, κλπ. Έτσι οι Χριστιανοί μπήκαν στο περιθώριο, η πολιτική τους δύναμη και παρουσία σχεδόν μηδενίστηκε.
Η λεγόμενη ‘δεξιά’ που παραδοσιακά ψήφιζε ένα μεγάλο κομμάτι των Χριστιανών, έστρεψε την πλάτη της στις αξίες που εκφράζει η εκκλησία. Πολλά στελέχη του δεξιού κόμματος σαν πρόσωπα δεν εμφορούνται στην ιδιωτική τους ζωή από τις ‘εκκλησιαστικές αξίες’. Αφού αρνήθηκαν αυτές τις αξίες σαν πρόσωπα, φυσικό ήταν να τις εγκαταλείψουν σιγά- σιγά και σαν κόμμα. ‘Δεξιές’ κυβερνήσεις είναι αυτές που καταργούν έμμεσα την αργία της Κυριακής για παράδειγμα.
Φτάσαμε λοιπόν σήμερα στο σημείο, εμείς που είμαστε η πλειοψηφία του Ελληνικού λαού, οι ορθόδοξοι Χριστιανοί, να μην έχουμε κόμμα να ψηφίσουμε, να μην έχουμε πολιτική εκπροσώπηση, να μην έχουμε πολιτική επιρροή. Μερικοί πάνω στην απελπισία τους στράφηκαν σε ακραία κόμματα, πατριωτικά ίσως αλλά παγανιστικά- ειδωλολατρικά σίγουρα, και οπωσδήποτε πολύ μακριά από το ορθόδοξο συνοδικό δημοκρατικό πνεύμα.
Είναι να απορεί κανείς για την δύναμη που έχουν τα στερεότυπα. Είναι να θαυμάζει κανείς πως προωθώντας και επιβάλλοντας ένα στερεότυπο μπορείς να ελέγξεις την συμπεριφορά μεγάλου πλήθους ανθρώπων. Αυτή είναι
‘η γνώση’ των τεχνικών της εξουσίας.
Εγώ βέβαια θαυμάζω τον άγιο που βγάζει μέσα από τα σπλάχνα της η ορθόδοξη εκκλησία μας. Καλά σήμερα που τα ζούμε αυτά τα πράγματα είναι εύκολο να κάνει κανείς τις πάρα πάνω διαπιστώσεις.
Ο Άγιος γέροντας Παϊσιος, ο διορατικός και προφητικός, είπε αυτά τα πράγματα σχεδόν τριάντα χρόνια πριν. Τότε που δεν υπήρχε ούτε φωτιά ούτε καπνός. Βλέποντας πολύ πριν από εμάς, που οδηγούνται τα πράγματα είχε το θάρρος να επιτεθεί κατά του καταστροφικού στερεότυπου που λέει ‘ Α! εγώ δεν ασχολούμαι με την πολιτική’. Βλέποντας την μεγάλη καταστροφή να πλησιάζει μας προτρέπει να αλλάξουμε νοοτροπία και συμπεριφορά. Προτρέπει ακόμα και οι μοναχοί (πόσο μάλλον οι λαϊκοί ) να αρχίσουν να ασχολούνται με τα κοινά , ‘ γιατί αυτοί πάνε να τα χαλάσουν όλα’, όπως χαρακτηριστικά έλεγε.
Και για να δείξει το μέγεθος της ανάγκης λέει με έμφαση. ‘ Σήμερα αν δεν ασχολείται κανείς είναι για κλείσιμο στον πύργο.’ Βλέπετε πόσο ελεύθερα σκεπτόμενοι έξω από στερεότυπα, ανατρεπτικοί και ρεαλιστές είναι οι Άγιοι όταν χρειάζεται; Φέρνουν τα πάνω κάτω, όταν το απαιτεί η ανάγκη και τα πράγματα.
Εμείς οι ορθόδοξοι
